Kąpiele leśne – co to takiego?

Przyroda od wieków była i nadal jest naszym naturalnym środowiskiem. Zaczęło się na afrykańskiej sawannie, skąd ludzkość rozprzestrzeniła się na pozostałe kontynenty. Europa przywitała człowieka gęstymi puszczami, lasami i mokradłami. Nizinny las naszej części kontynentu był na tyle cennym surowcem, że prawie cały zakończył życie pod siekierami. W Polsce ocalał mały fragment – Puszcza Białowieska. Kiedy ludzie przeprowadzili się do miast i odcięli od swojego naturalnego środowiska, zaczęli czuć się źle. Pojawiły się choroby cywilizacyjne związane z siedzącym trybem życia, przepracowaniem, stresem, złą dietą oraz brakiem naturalnego otoczenia. Lekarstwem na te choroby wydaje się powrót do korzeni, do lasu.

Narodziny terapii leśnej w Japonii

Pomysł szukania pomocy w powrocie do natury i badania tego zjawiska pod kątem medycznym pojawił się w Japonii – kraju o ogromnym zaludnieniu miejskim. Kraju, gdzie po raz pierwszy zdiagnozowano takie zaburzenia jak hikikomori – całkowite wycofanie się z życia społecznego czy karojisatsu – samobójstwo z przepracowania i stresu.

Kąpiele leśne wywodzą się z japońskiego zwyczaju shinrin-yoku czyli świadomego przebywania w lesie w celu odzyskania i wzmocnienia własnego zdrowia. W praktyce to powolny, uważny spacer, podczas którego uczestnicy koncentrują się na tu i teraz, starając się chłonąć las wszystkimi zmysłami i być z nim w kontakcie. Chociaż tradycja kąpieli leśnych, jest dłuższa, za świadomy początek praktyki shinrin-yoku przyjmuje się rok 1982, w którym japoński profesor Yoshifumi Miyazaki udał się na wulkaniczną wyspę Yaku-shima, którą porasta prastary, cedrowy las, by zbadać wpływ spacerów leśnych na funkcje psychologiczne i stres fizjologiczny. Udowodnił, że poprawiają one samopoczucie psychiczne praz wpływają na spadek ślinowego stężenia kortyzolu – hormonu produkowanego, gdy znajdujemy się w stanie przewlekłego stresu. Zwieńczeniem badań profesora Miyazaki było utworzenie w lesie Akasawa w prefekturze Nagano pierwszego centrum terapii lasem oraz uruchomienie narodowego projektu noszącego nazwę “Efekty terapeutyczne lasów.”

Rozwój lasoterapii na świecie

W 2007 roku w Osace powstało Japońskie Stowarzyszenie Medycyny Leśnej. Kolejne, oparte na kręgu życia (od poczęcia do śmierci), kompleksowe centrum terapii leśnej otwarte zostało w Korei rok później, a w kolejnych latach idea wydostała się z kontynentu azjatyckiego, by rozszerzyć się na cały świat. W 2012 roku przewodnik turystyki przyrodniczej Amos Clifford założył w Stanach Zjednoczonych Stowarzyszenie Terapii Lasem i Naturą (Association of Nature and Forest Therapy ANFT) — międzynarodową organizację opartą na założeniach dalekowschodnich kąpieli leśnych, która od początku istnienia kształci leśnych przewodników. Stowarzyszenie kładzie nacisk na naukowe podstawy terapii lasem i transparentność kulturową. W 2018 roku Irlandka – Shirley Gleeson i Hiszpan – Alex Gesse założyli Europejski Instytut Terapii Lasem, który w 2019 roku zmienił zasięg i nazwę na Instytut Terapii Lasem (Forest Therapy Institute, FTI). Jest to instytucja certyfikująca przewodników kąpieli leśnych oraz terapeutów lasem.

Certyfikowany przewodnik leśny pracuje w obszarach redukcji stresu, wellness i profilaktyki zdrowotnej. Terapeuta lasem odbywa trening zapewniający wiedzę dotyczącą stosowania interwencji terapeutycznych i rehabilitacyjnych osób szukających wsparcia psychicznego. Od 2020 FTI organizuje szkolenia certyfikacyjne również w Polsce. W Puszczy Białowieskiej znajduje się ponadto Centrum Terapii Lasem prowadzone przez Katarzynę Simonienko. Oprócz szkoleń certyfikujących organizowane są na całym świecie międzynarodowe konferencje i treningi poświęcone terapii lasem i kąpielą leśnym.